Ուղղակի և անուղղակի խոսք
361. Ա և Բ նախադասությունների մեջ ընդգծված մասերը համեմատի՛ր: Դրանք ինչո՞վ են տարբերվում (համեմատի՛ր դրանց արտահայտած մտքերը, արտահայտման ձևերը):
1. Ա. Տղան հարցրեց.
— Ռոբոտը մեզ չի՞ գտնի:
Բ. Տղան հարցրեց, թե ռոբոտը իրենց չի՞ գտնի:
2. Ա. Տիգրանն ասաց.
— Չի գտնի, եթե մենք շատ չխոսենք:Բ. Տիգրանն ասաց, որ չի գտնի, եթե իրենք շատ չխոսեն:
3. Ա. Տիգրանն ասաց.- Ես էլ եմ ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերենք:
Բ. Տիգրանն ասաց, որ ինքն էլ է ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերեն:
4. Ա. Տղան ասաց.
— Տնային հանձնարարությունները հետո կանենք, մեր ընկերները հիմա սպասում են:
Բ. Տղան ասաց, որ տնային հանձնարարությունները հետո կանեն, իրենց ընկերները հիմա սպասում են:
Ա նախադասություններում ուղղակի խոսք է, իսկ Բ նախադասություններում անուղղակի խոսք է:
362. Նախորդ վարժության մեջ ընդգծված հատվածներից ո՞րը կանվանես ուղղակի խոսք, ո՞րը՝ անուղղակի խոսք:Պատասխանդ պատճառաբանի՛ր:
Ա նախադասություններում ուղղակի խոսք է, իսկ Բ նախադասություններում անուղղակի խոսք է, որովհետև անուղղակի խոսքը հենց ուղղիղ ինքն է խոսում, իսկ անուղղակի խոսքը նա չի խոսում այլ նրա խոսքը պատմում են:
363. Տրված նախադասությունները բաժանիր Ա և Բ խմբերի։ Ի՞նչ սկզբունքով խմբերը ստացար։
Ա. — Լույսը վառե՞մ,— հարցրի ես:
Բ. Ես ծիծաղելով ասացի, որ հրավիրատոմսը պատռված է:
Ա. Լևոնը բարկացած ձայն տվեց.
— Լույսը ինչո՞ւ վառեցիր:
Բ. Հետո հաշտվողաբար ասաց, որ լույսը թող վառված մնա:
Բ. Լևոնն ասաց, որ պետք է կարդալ և ոչ թե շատախոսել:
Ա. Ես կարդացի և ասացի.
— Ոչինչ չեմ հասկանում:
Բ. Ես համոզում էի Լևոնին, որ նրա ներկայությունը պարտադիր է:
Ա. — Գտա՜, — գոչեցի ես,- նրան հեռախոսով կասենք:
364. Ուշադրություն դարձրո՛ւ Ա, Բ, Գ նախադասությունների կետադրությանը, կետադրական տարբերությունները գտի՛ր և օրինաչափությունը փորձի՛ր բացատրել: Ոշադրություն դարձրու նրան, թե որտեղ է գրված հեղինակի խոսքը։
1. Ա. Ընկերս ասաց.
— Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
Բ. — Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի, — ասաց ընկերս:
Գ. — Պապս սիրում է նկարներ հավաքել, — ասաց ընկերս, — ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
2. Ա. — Քեռիս ասաց.
— Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
Բ. — Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ, — ասաց քեռիս:
Գ. — Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում, — ասաց քեռիս, — ու անգամ՝ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
Ա նախադասություններում հեղինակի խոսքը սկզբում է և կետադրվում է կետով, Բ նախադասություններում հեղինակի խոսքը վերջում է և կետադրվում է ստորակետ և գծով, իսկ Գ նախադասություններում հեղինակի խոսքը մեջտեղում է և կետադրվում է ստորակետ, գծով և էլի ստորակետ, գծով:
365. Նախադասությունները լրացրո՛ւ (ուղղակի խոսքեր գրի՛ր):
1. Փոքրիկը խնդրեց.
— Կարող եք մի բաժակ ջուր տալ:
2. – Նրանք հարձկվում են,- անհանգիստ ասաց իշխանը, -օ՜ ոչ:
3. – Աղջիկները կռիվ են անում ինձ հետ, — բողոքեց տղան:
4. – Թոռնիկս չկա՞, — անհանգստացավ պապիկը:
5. – Ես ռոբոտ եմ,- շարունակ ասում էր մարդ-մեքենան, — ես մարդ չեմ:
366. Ընդգծված նախադասությունը (պատմողի խոսքը) գրիր՝
ա) ուրիշի ուղղակի. խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ:
Օրինակ՝
— Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա, — ծույլին հանդիմանում էին հարևանները:
ա) Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին.
— Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ) — Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, — ծույլին հանդիմանում էին հարևանները, — վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
1. — Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը, — ցավով ասաց նավի հրամանատարը:
2. — Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ.- անհամբերությամբ ասաց տղան:
3. — Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է, — հեռանալիս ասաց հյուրը:
